Hazır Betonun Taşınması
BETON DÖKÜMÜ ÖNCESİ VE SONRASINDA UYULMASI GEREKLİ TEKNİK KURALLAR
1. Beton toprak bir zemin üzerine dökülecekse önceden zemin sıkıştırılmalıdır.
2. Toprağa veya dolgu malzemesini betonun suyunu emmesini önlemek için 15 cm. derinliğe kadar iyice nemlendirilmeli. ( çamur oluşmadan )
3. Kayalık zeminde üzerine beton dökmeden önce zeminin gevşek kısımları temizlenmeli ( su birikintisi bırakmadan )
4. İş derzini izleyen beton dökümünde önceki beton tabakası temizlenmeli ve kalıpta pisliğin toplanmaması için an altta boşaltma yeri bırakılmalı,
5. İş derzi önceden tespit edilmeli,
6. Beton kalıpları geçirimsiz ve sağlam olmalı,
7. Betonun temas edeceği kalıp yüzeylerini, beton dökümünden önce temizlenmeli,
8. Su emebilen yerler nemlendirilmeli,
9. Beton kalıpların da ve saha betonlarında kalıp içerisinde pas payı kullanılmalı,
10. Beton döküm miktarına göre yeterli ekip ve ekipmanın beton dökümünden önce hazır bulunmalı,
11. Beton döküm elemanlarının eğitimli olmaları,
12. Soğuk ve sıcak havalarda beton dökümü yapılacaksa gerekli tedbirlerin alınması,
13. Betonu kalıba zarar vermeden ve donatıyı oynatmadan yerleştirmeli,
14. Özellikle beton vibratör yedeği bulundurulmalı,
15. Beton daima kalıpların ortasına düşey olarak dökülmeli,
16. Kolon ve perdelerde çok yüksekten betonu ( max.1.5 m. ) dökmemeli,
17. Pompalama esnasında beton donatıya ve kalıba çarpmamalı,
18. Yüksek kolon ve perde betonlarında ilave boru veya hortum ile betonu aşağıdan yukarıya doğru dökmeli,
19. Beton dökümünde kuralına uygun gerektiği gibi vibratör kullanılmalı,
20. Vibratör yüzeye dik olarak kullanılmalı ve ayrışmaya sebep vermemek için fazla süre betonun içerisinde tutulmamalı,
21. Vibratör kullanımı esnasında donatıyı sarsmamalı,
22. Temiz yüzeylerde mastarlama işinden sonra ahşap mala perdahı için yüzey parlaklığının kaybolması beklenmeli,
23. Yüzey çatlaklarını önlemek için ikinci kez mala perdahı yapılmalı,
24. Beton yeterli derecede katılaşıncaya kadar betonu sıcaktan, soğuktan, kurumadan, sağnak yağmurdan, selden ve yapıyı tehlikeye sokacak titreşim ve sarsıntılardan korunmalı,
25. Beton su ile an az 7 gün veya kimyasal kür malzemeleri ile küre tabi tutulmalı.
TAZE BETONUN YERLEŞTİRİLMESİ VE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
Taze betonun yapıdaki yerine yerleştirilmesi işleminde dikkat edilmesi gereken ana esaslar şunlardır :
1. Yapının tipi ve konumu, kalıp şekli, kalıp boyutu gibi yapı özellikleri dikkate alınarak, yerleştirme işi en uygun ekip ve ekipmanın seçilmiş ve kullanıma hazır durumda olmaları, Yerleştirme işlemine başlamadan önce, yapının bulunduğu yerde ve yapıda gereken ön hazırlıkların yerine getirilmesi, yerleştirme işleminin aksamadan sürdürülebilmesi için doğru planlama yapılması,
2. Taze betonun yapıdaki yerine yerleştirilmesi işleminin betonun homojen özelliği bozulmayacak tarzda uygulanması.
Günümüzde kullanılan betonlar, Hazır beton olarak üretilip taşındığından, yapının bulunduğu yere kadar transmikserlerle getirilmiş olan taze betonun yerleştirilmesi işleminde de yapının özelliğine göre genelde pompa gücünden yararlanılmaktadır.
TAZE BETONUN YERLEŞTİRME İŞLEMİNDEKİ KURALLAR :
Taze betonun yerine yerleştirilmesi işleminde en önemli hedef, betonun homojenliğinin kaybolmaması ve ayrışmaya uğramadan yapıdaki yerini almasıdır.
1. Taze betonun kalıp içerisine yerleştirme işlemi yukarıdan aşağıya doğru - düşey konumda yapılmalıdır. Yerleştirilen beton, önce kalıp içerisinde bir bölgeye büyük bir beton yığını olarak yerleştirilip daha sonra sağa - sola yayılmaya çalışılmamalıdır.
2. Taze betonun yerine yerleştirme işlemi belirli kalınlıklarda yatay olarak tabakalar halinde yapılmalı ve taba kalınlığı 60 cm. geçmemeli ve her tabakaya vibrasyonla sıkıştırma işlemi uygulanmalıdır. Bir önceki beton tabakası üzerine yerleştirilen betonun, alttaki beton son prizini almadan önce yerleştirilmesi gerekmektedir.
3. Taze beton çok yüksek mesafelerden serbestçe düşecek tarzda yerleştirilmemelidir.
4. Dar ve derin kalıplar içerisine taze betonun yerleştirilmesi işleminde, segregasyona yol açmayacak önlem alınması ve buna göre uygulamaların yapılası gerekmektedir. Dar ve derin kalıpların içerisine beton yerleştirilirken beton pompaları kullanılmalı ve gerekirse pompa borularının ucuna ilave boru - hortum eklenerek betonun ayrışmasına engel olunmalıdır. Eğri şekilli kalıpların ( tünel kemer betonu v.d. ) içerisine beton yerleştirmede de hortum aracılığı veya kalıp yan yüzeylerinde açılan pencerelerden yararlanılmalıdır.
5. Derin kalıpların alt kısmına yerleştirilecek olan taze betonun kıvamı ile üst kısmına yerleştirilecek olan taze betonun kıvamı aynı olmalıdır.
6. Taze betonun yerleştirilmesi işlemine kalıpların köşelerinden başlanmalıdır. Eğimli yüzeylerde yerleştirme işlemine en alçak seviyeden başlayarak devam edilmelidir.
7. Taze beton şiddetli yağmur altında yerleştirilmemelidir.Böyle bir durum, Betonu istenenden daha ıslak duruma getirmekte ve özellikle beton yüzeyinin dayanımında ve dayanıklılığında azalmaya neden olmaktadır.
TAZE BETONUN SIKIŞTIRILMASI
Beton malzemelerin hazır beton tesislerinde karılması ve taze betonun yerine yerleştirilmesi işlemleri esnasında, beton karışımının içerisine kendiliğinden ( istenmeden ) bir miktar hava da sıkışmaktadır.İçerisinde bir miktar hapsolmuş hava boşluğu bulunduran taze beton, yerleştirildiği kalıbın içerisini tamamen doldurmamış ve yoğunluğu az olan bir beton durumundadır. Beton yerine yerleştirildikten hemen sonra ,bünyesinde yer alan hapsolmuş havanın mümkün olabildiği kadar dışarıya çıkartılması gerekmektedir. Taze betonun içerindeki hapsolmuş havanın dışarıya çıkartılması işlemine "betonun sıkıştırılması " denilmektedir.
Beton teknolojisinin gelişmesi neticesinde hazır betonların sıkıştırılması Mekanik yöntemlerle yapılmaktadır. Uygulanacak sıkıştırma yönteminin belirlenmesinde, taze betonun sahip olduğu işlenebilme, kalıp şekilleri ve boyutları, beton içerisinde yer alacak donatının sıklığı ve miktarı gibi bazı faktörler dikkate alınmalıdır.
TAZE BETONA VİBRASYON UYGULANMASININ SAĞLADIĞI YARARLAR :
* Betonun yerleştirilmesi kolay olduğundan ekonomi sağlamaktadır.
* Daha yoğun ve homojen bir beton elde edilmektedir.
* Kalıpları sökülen betonda, kenarların belirgin hatların düzgün şekilde oluşabilmesini sağlamaktadır.
* Daha yüksek dayanımlı beton elde edilmektedir.
* Betonarme yapı betonlarında, betonla demir donatıların arasında daha iyi aderans sağlanmaktadır.
* Daha yüksek dayanıklılık elde edilmektedir.
Beton Vibratör tipleri :
Taze betonun kıvamına, yapıdaki kullanıldığı yere ( kiriş, döşeme v.d.) ve imal edilecek beton elemanının tipine uygun olabilecek sıkıştırmanın yapılabilmesi için :
* Dahili vibratörler,
* Harici vibratörler,
* Vibrasyon masaları,
* Yüzey vibratörleri olarak dört gurupta imal edilirler.
Hazır beton sektöründe en yaygın olarak kullanılan vibratör tipleri dahili vibratörler olup, içerisine eksantrik ağırlıklı dönme elemanı yerleştirilmiş olan çelik bir tüp ve çelik tüpün üst ucundan bağlanmış olduğu hortum şeklindeki esnek bir saptan oluşmaktadır. Esnek sapın üst ucu elektrik veya dizel motoruna bağlıdır.Dalıcı olarak adlandırılan çelik tüpün alt ucu yuvarlatılmış durumdadır.
Dahili vibratörlerin dalıcı uçları 2 - 18 cm. arasında değişen çaplarda ve 4000- 15000 devir / dakika arasında değişen frekans kapasitelerinde üretilmektedir.
Taze betonların yerleştirilmesinde hangi çapta dalıcıya sahip vibratörün kullanılacağına karar verilebilmesinde, kalıp genişliği, beton kıvamı, donatıların sıklığı etkili olmaktadır.
VİBRATÖR UYGULANMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR :
* Beton tabakasının derinliği, kullanılacak olan vibratörün dalıcı ucunun uzunluğunu geçmemelidir. Her beton tabakası vibrasyona tabi tutulmalıdır.
* Vibratör taze betonun içerisine dik olarak daldırılmalı ( düşey eksenden en fazla 10 derece eğik durumda olabilir. )
* Vibratörün dalıcı ucu taze beton tabakasının tüm derinliğine, hatta bir önceki tabakaya birkaç cm girecek tarzda daldırılmalıdır.
* Vibratör ucunun daldırılacağı noktalar arasındaki uzaklık genel olarak 40 - 50 cm civarındadır ve 75 cm. yi geçmemelidir.
* Dalıcı uç beton kalıbının yan yüzeylerine yakın tutulmamalıdır.
* Dalıcı uç taze beton içerisine hızlı bir şekilde daldırılmalı , beton içerisinde çok kısa veya çok uzun süreyle tutulmamalı ,( normal süre 5 - 15 sn. dir ), dalıcı ucun beton içerinden dışarıya çıkartılması ise yavaşça ( saniyede 5 - 10 cm. ) yapılmalıdır.
* Dalıcı uç beton içerisindeki donatılara temas ettirilmemelidir.
* Çok akıcı kıvamdaki betonlara vibrasyon işlemi uygulanmamalıdır.
TAZE BETON YÜZEYİNİN DÜZELTİLMESİ
Sertleşmiş beton yüzeyinin istenilen düzgünlükte olabilmesi için, yüzey düzeltme işleminin, taze betonun kalıplara yerleştirilip sıkıştırılmasından hemen sonra, yani betonun katılaşma göstermeden önce yeterli dayanıklılığı ve beklenen performansı gösterebilmesi için uygulanması gerekmektedir.
1. İLK DÜZELTME: İlk düzeltme işlemi, kalıbına yerleştirilmiş ve sıkıştırılmış betonun yüzeyinde bulunabilecek çıkıntılı veya çukur kısımlardan kurtulmak, beton yüzeyini aynı seviyeye getirebilmek için yapılmaktadır.Bu işlem için düzgün yüzeyli mastarlar kullanılmaktadır.
2. SON DÜZELTME: İlk düzeltme işleminin sonunda aynı seviyeye getirilmiş olan beton yüzeyinin tamamen düzgün bir duruma getirilebilmesi için yapılmaktadır. Son düzeltmede yüzdürme yöntemi işlemi 10 - 12 cm eninde ve 30 cm. boyunda altı çok düzgün olan tahtadan yapılmış bir aletle beton yüzeyine hafifçe bastırarak, beton yüzeyi üzerinde yüzdürülerek, beton yüzeyindeki pürüzlü kısımlar ve ince çatlakların kapanması sağlanabilmektedir.
Yüzdürme yöntemi ile yüzey düzgünleştirmesi işleminde betonla temas eden ve dönen bir disk bulunan motorlu aletler de kullanılmaktadır. Ancak, daha düzgün ve pürüzsüz bir yüzey elde edebilmek için çelik mala ile düzeltmeye gerek duyulmaktadır.Yüzdürme yöntemi ile beton yüzeyinin düzeltme işleminden kısa bir süre sonra, beton yüzeyini tamamen düzgün ve çatlaksız bir duruma getirmek amacıyla uygulanmaktadır. Beton yüzeyini pürüzsüz ve tamamen düzgün bir duruma getirebilmek için uygulanan yüzdürme ve malalama gibi son düzeltme işlemleri ise, ilk düzeltme işlemi biter bitmez başlatılmamaktadır.
Son düzeltme işlemine başlayabilmek için taze betondaki terlemenin büyük ölçüde sona ermesini, beton yüzeyinde serbest su kalmamasını,ve betonun belirli ölçüde katılaşma göstermesini beklemek gerekmektedir.
Son düzeltme işlemlerinin başlatılabileceği zamanın tespiti şu şekilde yapılır:
* Beton yüzeyinde hiç su bulunmamalı, beton yüzeyi parlaklığını kaybetmemiş olmalıdır.
* Beton yüzeyi, bir insan yükünü taşıyabilecek kadar ( ayakla basıldığı zaman en fazla 3-5 mm.lik bir iz bırakabilecek kadar ) katılaşmış olmalıdır.
